Na północny zachód od Tarnowa, w odległości kilkunastu kilometrów, na piaszczystej wyżynie leży wioska Odporyszów. 
W wiosce tej jest murowany kościół z końca XVII wieku. W głównym ołtarzu znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Odporyszowskiej. Dzięki temu obrazowi Odporyszów zyskał sobie duży rozgłos. Od przeszło, bowiem 400 lat miejsce to promieniuje rozlicznymi łaskami, których ludzie doświadczają za wstawiennictwem Tej, której pogodne oblicze pełne pokoju, dobroci i zatroskania króluje z wyżyn głównego ołtarza. Wspominany kościół wybudowano nie przypadkowo właśnie w tym miejscu – tu miało miejsce pierwsze z trzech objawień Matki Najświętszej – w 1572 r. na dębowym krzyżu pokazała się Maryja w podobiźnie Odporyszowskiego Obrazu – fragment tego krzyża znajduje się do dzisiaj z tyłu wielkiego ołtarza. Świątynię murowaną, w stylu barokowym, do której przyniesiono słynący cudami Obraz Matki Bożej Odporyszowskiej wybudował z pomocą wiernych jeden z wielkich proboszczów kościoła żabieńskiego i odporyszowskiego ks. Jacek Pokorski na przełomie XVII i XVIII wieku. Kościół jest jednonawowy z krótkim prezbiterium, zamknięty prostą ścianą. Wnętrze rozczłonkowane pilastrami dźwigającymi belkowanie oraz ślepym arkadowaniem. Konsekracji kościoła wraz z głównym ołtarzem dokonał 16 września 1714 roku biskup Michał Szembek, sufragan krakowski. Kościół otrzymał tytuł Najświętszej Maryi Panny. W wiekach późniejszych ten tytuł był wzbogacany o różne tajemnice z życia Matki Bożej. W XVIII wieku zaczęto używać tytułu Wniebowzięcia NMP, w XIX wieku- Niepokalanego Poczęcia NMP, a na początku XX wieku, po objęciu kościoła przez Księży Misjonarzy – aż po czasy współczesne używany jest tytuł: Oczyszczenia NMP.
Obraz Matki Bożej Odporyszowskiej jest namalowany na desce lipowej o wymiarach 240×130 cm. Z którego wieku ten obraz pochodzi i kto go namalował, trudno dziś dociec. Nie dająca się dostatecznie udokumentować źródłami pisanymi miejscowa tradycja przekazuje, że co najmniej od 400 lat obraz ten jest znany i nadzwyczaj czczony w Odporyszowie. Przedstawia on Matkę Bożą trzymającą Dzieciątko na ręku. Najświętsza Maryja Panna ma na sobie ciemno – czerwoną sukienkę i zarzucony zielony płaszcz za złocistymi gwiazdami. W prawej ręce trzyma berło oparte o ramię, lewą zaś obejmuje Dzieciątko Jezus. Twarz Najświętszej Panienki jest pełna słodyczy, dobroci i łagodności. Wyraziste i piękne oczy zdają się patrzeć z macierzyńską czułością na modlący się przed Jej Obrazem lud. U dołu Obrazu, po obu Jego stronach widoczne są dwie postacie. Po prawej stronie stoi Św. Stanisław, a po lewej Św. Wojciech, biskupi i męczennicy, patroni naszego narodu. To razem z nimi we wspaniałym tryptyku, króluje Matka Boża Odporyszowska.
Kościół odporyszowski został wybudowany w stylu barokowym, jednonawowym, z krótkim prezbiterium, zamkniętym prostą ścianą. Wspomniana, jedna nawa kościoła, jest w kształcie prostokąta, wnętrze kościoła nakryte jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. Wielki ołtarz – glankwany kolumnami i pilastrami, z rzeźbami, wśród których umieszczono rzeźby Św. Jana Chrzciciela i Św. Ekspedyta, staną w miejscu gdzie, jak podaje tradycja, dokonywały się objawienia.
Oprócz ołtarza wielkiego, pod koniec XVIII wieku usytuowano w kościele cztery ołtarze boczne. W nawie kościoła, w lewym, północnym narożniku pod łukiem tęczowym ustawiony jest ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa. Centralną część ołtarza zajmuje obraz przedstawiający Chrystusa Zmartwychwstałego, wskazującego wymownym gestem na swoją pierś, gdzie nałożone jest pięknie wykonane srebrne Serce. Na skroniach Zbawiciela spoczywa korona cierniowa również wykonana ze srebra. Ołtarz boczny pod wezwaniem Św. Józefa. W centralnej części ołtarza umieszczony jest obraz przedstawiający Św. Józefa trzymającego Dzieciątko (obraz autorstwa pierwszego proboszcza misjonarskiego ks. Henryka Szczepana Józefa Krzyszkowskiego CM). Na pierwszym planie, przed Św. Józefem widoczny jest warsztat stolarski – atrybut Świętego. Scena przedstawiona została na tle pejzażu Odporyszowskiego. Ołtarze ustawiono na dwóch stopniach o kształcie wykrojonym, wykonanych z czarnego marmuru dębnickiego.
W środkowej części kościoła znajdują się kolejne dwa ołtarze boczne. Po lewej stronie, na północnej ścianie nawy ustawiony jest ołatarz poświęcony Św. Wincentemu a Paulo (1581 – 1660). W centralnej części ołtarza, w niszy ustawiona jest postać św. Wincentego. W tym miejscu trzeba wspomnieć, że Św. Wincenty a Paulo, był Założycielem Zgromadzenia Księży Misjonarzy, z którego to Zgromadzenia pochodzą kapłani, pełniący od ponad stu lat (od 1905) posługę duszpasterską w Odporyszowie.
Na południowej ścianie, po prawej stronie nawy, ustawiony jest ołtarz przyścienny poświęcony Św. Antoniemu z Padwy. Święty przedstawiony jest w brązowym habicie zakonu franciszkańskiego, przewiązany sznurem. W uniesionej prawej ręce trzyma kwiat białej lilii, natomiast na lewej ręce trzyma otwartą księgę – Dobrą Nowinę, którą tak wytrwale, jak znakomity kaznodzieja, głosi – na której siedzi Dzieciątko Jezu, bo Jego przepowiadał wiernie Ludowi Bożemy przez całe życie Św. Antoni.
Prezentowany krucyfiks, umieszczony pod chórem kościoła, po prawej stronie, na ścianie południowej, jest prawie naturalnych wymiarów; pochodzący, prawdopodobnie z początków kościoła, przemalowany niejednokrotnie.
Krzyż zawieszony na tle malowidła przedstawiającego panoramę miasta, prawdopodobnie Jerozolimy.
Kolejny element wyposażenia kościoła, to rzeźba przedstawiająca Anioła, grającego na jakimś instrumencie muzycznym (niestety instrument ten się nie zachował).
Wspomniana rzeźba umieszczona jest na balustradzie chóru muzycznego, na wprost szafy organowej.
Stacje Drogi Krzyżowej – poddane gruntownej konserwacji w 2004 r. – pochodzą z XIX wieku, ich autor jest nieznany. Obrazom przywrócono pierwotny wymiar :93x70cm.
Wykonano nowe ramy drewniane, pozłacane i srebrzone. Miejscowi parafianie i pielgrzymi byli fundatorami poszczególnych, odnowionych stacji Drogi Krzyżowej odporyszowskiego kościoła.
W czasie przeprowadzonych od roku 2001, prac konserwatorskich w Sanktuarium odporyszowski, rozpoczętych przez ks. proboszcza Henryka Surmę CM, przy wielkim wparciu i ofiarności parafian oraz pielgrzymów, a także instytucji samorządowych : Urzędu Marszałkowskiego z Krakowa i Urzędu Gminy z Żabna, odnowiono polichromię w całym kościele. Zatroszczono się jednocześnie o zachowanie i pokazanie, w formie „świadków” stylu i ornamentów wcześniej wykonywanych w kościele prac malarskich, jak na przykład przedstawiony obok element zdobienia roślinnego zachowany na sklepieniu prezbiterium kościoła.
Za organami znajduje się dobrze zachowany – poddany konserwacji zabezpieczającej – fragment starej XVIII wiecznej (z początków kościoła) polichromii przedstawiającej Sąd Boży nad duszą, wstawiennictwo Matki Bożej oraz alegorię cnót i grzechów głównych. Malowidło jest przysłonięte organami, które zostały tam ustawione najprawdopodobniej w roku 1848. Po bokach polichromii na namalowanych wspornikach przedstawieni są dwaj święci zakonnicy. Po stronie lewej Św. Jacek. Ubrany jest w habit zakonny OO. Dominikanów i płaszcz podróżny, w prawej ręce trzyma monstrancję, a w lewej figurkę Matki Bożej. Po stronie prawej, na takim samym wsporniku stoi również w dominikańskim stroju zakonnym Św. Dominik (?) albo Św. Szymon Stock (?) ze szkaplerzem z inicjałami IHS w prawej ręce i lilią w lewej.
Kult Matki Najświętszej w Odporyszowie wiązał się nieodłącznie z obchodami ku Jej czci Uroczystościami i Odpustami, które gromadziły i gromadzą przed Jej Cudownym Obrazem rzesze pielgrzymów i parafian. W połowie XVIII wieku odpusty odbywały się we wszystkie święta Matki Bożej oraz w Uroczystości Wniebowstąpienia Pana Jezusa i trzydniowy na Zesłanie Ducha Świętego (odpust ten został przeniesiony z Żabna, z kościoła pod wezwaniem Ducha Świętego, aby zapewnić większe uczestnictwo pielgrzymów, tłumnie spieszących przed Cudowny Obraz Matki Bożej w Odporyszowie). Niestety wskutek ciągłych zmian na urzędzie proboszcza żabieńskiego, braku księży w diecezji, na początku XIX wieku odpusty odporyszowskie zaczęły zanikać. Ale z czasem, dzięki Bogu i staraniom gorliwych duszpasterzy nabrały szczególnej oprawy i świetności.
Obecnie uroczystości odpustowe w Odporyszowie odbywają się :
- w święto Oczyszczenia NMP, tradycyjnie zwane : Matki Bożej Gromnicznej,
- w liturgii: Ofiarowania Pańskiego 2 lutego, święto tytułu odporyszowskiego kościoła;
- w Uroczystość Zesłania Ducha Świętego i Matki Kościoła (odpust przejęty przed ponad 200 laty z kościoła żabieńskiego), rozpoczynający się w Wigilię Zesłania Ducha Świętego
- w Uroczystość Wniebowzięcia NMP wspomnienie rocznicy konsekracji Cudownego Obrazu, 15 sierpnia 1937 r.
- Wielki Odpust w Święto Narodzenia Matki Bożej, zwane także Matki Bożej Siewnej od 8 do 15 września każdego roku. Wielki Odpust rozpoczyna się w Wigilię Narodzenia NMP procesją różańcową wzdłuż kapliczek różańcowych z figurą Marki Bożej Zaśniętej i trwa pełną oktawę. Gromadzą się w tych odpustowych dniach u Pani Powiśla różne stany i grupy parafialne; chorzy, dzieci, młodzież, świat pracy, rolnicy, strażacy, przybywa pielgrzymka ekspijacyjna za grzechy pijaństwa, prowadzona przez Księży Misjonarzy z parafii Św. Rodziny w Tarnowie, kiedy podejmowane są i składane przyrzeczenia abstynenckie. Przybywają tysiące pielgrzymów z sąsiednich parafii i dekanatów oraz indywidualnie, nawiedzających w tych szczególnych dniach odporyszowskie Sanktuarium.
Wielką pracę przy kościele odporyszowskim wykonał ks. Stanisław Morgenstern, który zachwycony wrażeniami z pielgrzymki do Ziemi Świętej, postanowił przenieść do Odporyszowa klimat i atmosferę religijną tamtych miejsc. Postanowił wybudować 52 kaplice przedstawiające sceny z życia i męki Pana Jezusa oraz Matki Najświętszej. Ogłoszony konkurs na wykonanie rzeźb wygrał Jan Wnęk, a roboty malarskie miał wykonać majster Michał Sowiński z Dąbrowy Tarnowskiej. Jan Wnęk ( 1828- 1869) genialny rzeźbiarz samouk: wykonał ponad 200 rzeźb do wspomnianych kaplic ilustrujących wydarzenia życia Pana Jezusa i Matki Najświętszej. Część jego prac znajduje się w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, kilka jest w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie, pozostałe można oglądać w istniejącym przy Sanktuarium Muzeum Janan Wnęka, podziwiając kunszt rzeźbiarski tego niezwykłego człowieka. Niezwykłego, także przez jego drugą pasję, którą było latanie. 25 lat przed uznawanym za pioniera lotnictwa, niemieckim inżynierem Otto Lilienthalem (1848 – 1896), w małej galicyjskiej wiosce: Odporyszów, swoje pierwsze loty wykonywał Jan Wnęk. Pierwszy lot odbył się, za zgodą proboszcza ks. Stanisława Morgensterna, z wieży przykościelnej po nieszporach w czasie odpustu na Zesłanie Ducha Świętego w roku 1866, poświęcając go chwale Matki Bożej Odporyszowskiej, której był gorącym czcicielem. Swoje loty powtarzał Wnęk wielokrotnie, latając w różnych kierunkach, osiągając różne odległości, jak podaje przekaz nawet do pięciu kilometrów. Zginął śmiercią lotnika w 1869 roku.
Miejsce zwane dzisiaj „Laskiem Siedmiu Boleści” upamiętnia drugi cmentarz tzw. choleryczny, wytyczony na rozkaz rządu austriackiego na piaszczystym wzgórzu na północ od wsi. Tam właśnie polecił ks. Morgenstern, wybudować siedem kaplic z cegły. W kaplicach tych umieścił wykonane przez Jana Wnęka, płaskorzeźby wyobrażające siedem Boleści Matki Bożej. W kaplicy wspominającej Boleść Maryi przy zdjęciu Jezusa z krzyża umieszczona jest przepiękna Pieta. Dzisiaj przy kamiennym ołtarzu ustawionym pod wielkim krzyżem, wykonanym najprawdopodobniej przez Jana Wnęka, odprawiane są Msze Św. na zakończenie Wielkiego Odpustu. Gromadą się tam pod przewodnictwem kapłana, dzieci i młodzież, odprawiający rekolekcje oazowe, aby sprawować Największą Ofiarę czy nabożeństwa okolicznościowe.
Właśnie w tym miejscu w roku 1570 stał mały kościółek Św. Małgorzaty, fundowany przez rycerza maltańskiego Bartosza Brandysa, w którym umieszczono ofiarowany przez rodzinę Dębińskich z Krakowa obraz Matki Najświętszej, który zasłyną łaskami i cudami wypraszanymi przez modlących się przed Nim za przyczyną Maryi. Kościółek rozebrano w XIX wieku i dzisiaj na jego miejscu stoi kaplica zwana wcześniej: „Ogrójcem” ( ze względu na umieszczoną w nim rzeźbę naturalnej wielkości, przedstawiającą modlącego się w Ogrójcu Zbawiciela), a dzisiaj nazywaną kaplicą Św. Małgorzaty, w nawiązaniu do tytułu pierwszego kościoła w Odporyszowie.
Wielkim osiągnięciem duszpasterskim Księży Misjonarzy, a zarazem największym wydarzeniem w dziejach Sanktuarium, było Ukoronowanie Cudownego Obrazu Matki Bożej Odporyszowskiej. Dzięki wieloletnim staraniom proboszcza ks. Rudolfa Steindorfera CM i wydanemu ostatecznie, w dniu 17 marca 1937 r., dekretowi Stolicy Apostolskiej, potwierdzającemu wiarygodność wielu nadprzyrodzonych łask, doszło do niezwykłej Uroczystości w Odporyszowie. Oto 15 sierpnia 1937 roku, ksiądz biskup Franciszek Lisowski, w asyście zaproszonych biskupów, przybyłych księży (około 300) i sióstr zakonnych (również około 300) oraz 200 tys. pielgrzymów dokonał Aktu Koronacji Koronami Papieskimi słynącego łaskami Obrazu Matki Bożej Odporyszowskiej. Był to dzień wielkiego triumfu i chwały Matki Bożej Odporyszowskiej. Na głowie Pani Odporyszowskiej i Jej Syna spoczęły złote korony – świadectwo czci, miłości i wdzięczności za tylowiekową opiekę. Wydarzenie to każdego roku – 15 sierpnia – wspominamy udając się z modlitwą pod niewielką kapliczkę upamiętniającą miejsce w którym dokonano Aktu Koronacji.
Przy naszym Sanktuarium Matki Bożej w Odporyszowie, za pozwoleniem Księdza Biskupa Ordynariusza Diecezji Tarnowskiej, zawiązany został pod kierunkiem Księży Misjonarzy Św. Wincentego a Paulo Związek Mszy Świętych Wieczystych. Są to Msze Św. odprawiane każdego tygodnia po wszystkie czasy za żyjących i zmarłych. Wpisując się do Mszy Św. Wieczystych podajemy imiona i nazwiska osób, które chcemy wpisać, zmarłych lub żywych. Będą oni otoczeni modlitwą w tym świętym miejscu w czasie sprawowania Eucharystii. Będzie ten gest wyrazem Waszej pamięci i wdzięczności, największym i najcenniejszym darem, jaki możemy ofiarować naszym bliskim, przyjaciołom, znajomym, żyjącym czy zmarłym. Prosimy także o podanie dokładnego adresu Ofiarodawcy. Składane ofiary są dobrowolne, przeznaczane na odrestaurowanie zabytkowego wnętrza sanktuarium i Jego otoczenia, a także na pomoc dla naszych misjonarzy pracujących w różnych zakątkach świata (Madagaskar, Kongo, a także Ukraina, Białoruś). Zaznaczamy, że po śmierci, każde z Członkiń i Członków żyjących przechodzi do Związku Mszy Św. Wieczystych za Zmarłych.
Miejscowa tradycja przekazuje nam zdarzenia z XVI i XVII wieku, które stwierdzają cudowną pomoc Matki Bożej Odporyszowskiej udzieloną walczącym żołnierzom z przemocą wroga. Jedno z tych zwycięstw, będące świadectwem doznanych łask dotyczy zwycięstwa odniesionego w czasie ” potopu szwedzkiego” (1657 r.), wtedy to Matka Boża zjawiając się w podobiźnie odporyszowskiego Obrazu dopomogła ukrywającym się w utworzonym obozie warownym ( z trzech stron zabezpieczonym nieprzebytymi bagnami, z czwartej wałem obronnym) wojskom i ludziom w cudowny sposób do zwycięstwa nad wrogim, a źródło odkrytej wody wzmocniło siły i do dziś leczy swą mocą i uzdrawia chorych. Wierni nazwali to miejsce ” Studzienką” i zbudowali kapliczkę, która z biegiem lat uległa zniszczeniu, a na miejscu której dzisiaj stoi okazała kaplica wzniesiona staraniem ks. Henryka Surmy CM i ofiarom Rodaków z USA.